Patricia S. Churchland: Nörofelsefenin Cesur Kadınına Teşekkür

Patricia S. Churchland, 20. yüzyılın sonlarından itibaren felsefe ile nörobilim arasındaki mesafeyi kısaltarak yeni bir alanın – nörofelsefenin – doğuşuna öncülük etti. Onun serüveni yalnızca akademik bir başarı öyküsü değil; aynı zamanda merakın, cesaretin ve sınırları aşma arzusunun ifadesi.

Çiftlikten Bilim Dünyasına

Churchland, 1943 yılında Kanada’nın British Columbia bölgesinde, küçük bir çiftlikte dünyaya geldi. Ailesi yüksek öğrenim görmemişti ancak çocuklarının eğitimi konusunda kararlıydılar. Patricia’nın bilime olan ilgisi onu önce University of British Columbia’ya, ardından Oxford’daki Somerville College’a taşıdı. 1969’da akademiye adım atan Churchland, University of Manitoba’da görev yaptıktan sonra 1984’te University of California, San Diego’ya geçti. Burada hem felsefe hem de sinirbilim bölümleriyle güçlü bağlar kurdu (The Gifford Lectures, 2016).

Kendi web sitesinde, çocukluğunu ve bilime yönelişini “merakın peşinden gitmek” olarak tanımlıyor. Churchland’a göre, bilimle ilgilenmeye karar verdiği anda “yaşamın en büyüleyici gizemlerine” kapı aralamış oldu (Patricia Churchland, resmi web sitesi).

Neurophilosophy: Zihin-Beyin Köprüsü

1986’da yayımlanan Neurophilosophy: Toward a Unified Science of the Mind-Brain, disiplinlerarası bir manifestoydu (Churchland, 1986). Kitap, “zihin” kavramını soyut tartışmalardan çıkarıp sinirbilimin laboratuvarına taşımayı amaçladı. Churchland’a göre, bilinç, duygu ya da inanç gibi geleneksel kavramlar, beynin işleyişine dair bilimsel verilerle yeniden tanımlanmalıydı.

Bu iddia, analitik felsefe çevrelerinde büyük tartışma yarattı; kimi eleştirmenler onu “felsefeyi biyolojiye indirgemekle” suçladı. Ancak destekleyenler arasında Francis Crick ve Daniel Dennett gibi isimler vardı. MIT Press tarafından hâlâ erişime açık olan bu eser, günümüzde nörobilime giriş yapan filozoflar için bir referans kaynağıdır.

The Computational Brain ve Sonraki Çalışmalar

1992’de Terrence Sejnowski ile birlikte kaleme aldığı The Computational Brain, yapay sinir ağları ve bilgi işleme modellerini beyin araştırmalarıyla ilişkilendirdi (Churchland & Sejnowski, 1992). Bu eser, bugün yapay zekâ tartışmalarında hâlâ atıf yapılan bir kaynak olarak önemini koruyor.

Ardından gelen Brain-Wise (2002), Touching a Nerve (2013) ve Conscience (2019) gibi kitaplar, onu yalnızca akademik bir figür değil; aynı zamanda geniş kitlelere hitap eden bir bilim yazarı yaptı. Özellikle Conscience, vicdanın biyolojik kökenlerini tartışarak, ahlakın evrimsel ve nörolojik temelini ele aldı (Churchland, 2019).

Felsefede Bir Aile: Churchland Çifti

Patricia, felsefeci eşi Paul Churchland ile birlikte “Churchlands” olarak anıldı. New Yorker dergisi onların entelektüel birlikteliğini “iki kafa, tek düşünür” şeklinde betimledi (MacFarquhar, 2007). Çiftin iki çocuğu da nörobilim alanında ilerleyerek bu akademik geleneği sürdürdü. Bu yönüyle Churchland, yalnızca bir bilim kadını değil; düşünsel bir aile modelinin de sembolü oldu.

İnsanlık, Empati ve Vicdan

2019’da Vox’a verdiği bir röportajda Churchland, ahlakın kökenine dair şu tespiti yaptı:

“Empatimizin temelinde oksitosin gibi biyolojik mekanizmalar var. İnsanlar olarak birbirimize ihtiyaç duymamız, ahlaki sezgilerimizin evrimsel kökenini açıklıyor” (Matthews, 2019).

Bu yaklaşım, ahlakı aşkın bir kavram olmaktan çıkarıp biyolojik gerçeklikle ilişkilendiriyor. Ona göre vicdan, insan olmanın “mistik” değil, “biyolojik” bir parçasıdır.

Ödüller ve Onurlandırmalar

Churchland’ın çalışmaları yalnızca kitaplarla sınırlı kalmadı. 1991’de MacArthur Fellowship ile ödüllendirildi (MacArthur Foundation, 2015). 2015’te American Academy of Arts & Sciences’a seçildi. Ayrıca Rossi Prize ve Prose Science Prize gibi prestijli ödüller de kazandı.

Teşekkür Zamanı

Bugün Patricia S. Churchland’a teşekkür etmemiz için pek çok neden var. O, felsefenin sınırlarını genişletti, nörobilimi daha insani bir çerçeveye oturttu ve bizlere bilimle felsefenin ayrı dünyalar olmadığını hatırlattı. Onun kitaplarını okurken yalnızca beynin nasıl çalıştığını değil, insan olmanın anlamını da yeniden düşünmeye davet ediliyoruz.

29 Kasım 2024’te Üsküdar Üniversitesi Nörofelesefe sempozyumunda Patricia uzaktan bağlantıyla sempozyuma renk kattı ve kendisini canlı dinleme şansına sahip olduğumuz için çok şanslı hissediyoruz. Patricia’nın bu sempozyumdaki seansına ve Nörofelsefe konusunda farklı konuşmacıları da dinlemek isterseniz Üsküdar Üniversitesi’nin Youtube kanalından ulaşabilirsiniz.

Churchland’ın yaşam öyküsünü, çalışmalarını ve güncel yazılarını kendi resmi web sitesinden inceleyebilirsiniz:  patriciachurchland.com

Kaynakça

Churchland, P. S. (1986). Neurophilosophy: Toward a unified science of the mind-brain. Cambridge, MA: MIT Press. https://mitpress.mit.edu/9780262530859/neurophilosophy/

Churchland, P. S., & Sejnowski, T. J. (1992). The computational brain. Cambridge, MA: MIT Press.

Churchland, P. S. (2002). Brain-wise: Studies in neurophilosophy. Cambridge, MA: MIT Press.

Churchland, P. S. (2013). Touching a nerve: The self as brain. New York, NY: W. W. Norton & Company.

Churchland, P. S. (2019). Conscience: The origins of moral intuition. New York, NY: W. W. Norton & Company.

MacFarquhar, L. (2007, February 12). Two heads: A married couple of philosophers. The New Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2007/02/12/two-heads

Matthews, D. (2019, July 8). What makes us moral? A neuroscientist explains how we decide right from wrong. Vox. https://www.vox.com/future-perfect/2019/7/8/20681558/conscience-patricia-churchland-neuroscience-morality-empathy-philosophy

The Gifford Lectures. (2016). Patricia Churchland. https://www.giffordlectures.org/speaker/patricia-churchland

MacArthur Foundation. (2015). Patricia S. Churchland: Class of 1991. https://www.macfound.org/fellows/class-of-1991/patricia-churchland

Patricia Churchland. (n.d.). My story. Retrieved August 27, 2025, from https://patriciachurchland.com/story-2/

Ebru Yalçınkaya

NÖROKAD YÖNETİM KURULU

KURUCU ÜYESİ